Στο προηγούμενο μέρος (Μέρος Δ΄) του άρθρου μας για τον πρωτόγονο Άνθρωπο “Neanderthal”, επισημάναμε ότι ο Άνθρωπος “Cro-Magnon” υπήρξε το πρώτο ανθρώπινο ων που δημιούργησε “κουλτούρα”, χρησιμοποιώντας τον όρο αυτό με την γενική έννοια ό΄τι αντιπροσωπεύει “…τα πιστεύω, τον τρόπο ζωής, την τέχνη και τα έθιμα που μοιράζονται και είναι αποδεκτά από το σύνολο των ανθρώπων μιας συγκεκριμένης κοινωνίας…”. Οι προυποθέσεις που προσφέρουν εκείνα τα μέσα και τις κατάλληλες συνθήκες έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να δημιουργήσουν μια “οργανωμένη κουλτούρα” είναι πολλές, κάποιες από αυτές τις διευκρινίσαμε όταν μπήκαμε στην διαδικασία να περιγράψουμε τα σχήματα της καθημερινής ζωής, την καθημερινή ανθρώπινη συμπεριφορά, τις καθημερινές κοινωνικές συνήθειες και την κοινωνική οργάνωση των ομάδων των ανθρώπων Cro-Magnon- ομάδες που εγκαταστάθηκαν σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, ξεκινώντας από την ΄Μέση Ανατολή και Βόρειο Αφρική πριν περίπου 45,000 χρόνια. Πιστεύω πως είναι σημαντικό να περιγράψουμε ακόμη μία φορά μερικές από εκείνες τις ανθρώπινες παραμέτρους που επέτρεψαν τον Άνθρωπο “Cro-Magnon” να δημιουργήσει μια “οργανωμένη κοινωνία” και μια “οργανωμένη κουλτούρα” στις πρώτες “πρωτόγονες μορφές” τους.

Τα βασικά “ανθρώπινα συστατικά” ή οι βασικές “ανθρώπινες ικανότητες” που χρησιμοποιήθηκαν “δημιουργικά” και “αποτελεσματικά” από τους Cro-Magnon για να υλοποιήσουν μια βιώσιμη κοινωνική οργάνωση και κουλτούρα είναι τέσσερα στον αριθμό. Πρώτα απ’όλα , αναγνωρίζουμε ένα τρόπο σκέψης που αντιλαμβάνεται “αφηρημένες έννοιες”, έννοιες που κάνουν την υπέρβαση του συγκεκριμένου παραδείγματος. Η “αφηρημένη σκέψη” μπορεί να παράγει φωνητικούς ήχους που ν’αντανακλούν μια συγκεκριμένη “πρακτική εφαρμογή”, που με τον χρόνο μπορούν να εξελιχθούν σε στιχίες από σύνθετους φωνητικούς ήχους, δηλαδή τα πρώτα “βασικά συστατικά” της “προφορικής ανθρώπινης επικοινωνίας”. Επίσης , αυτό το “εξελιγμένο ανθρώπινο είδος” χρησιμοποίησε με ένα “παραγωγικό” τρόπο την νοητική του δυνατότητα για να “προγραμματίζει” μια πράξη που έπρεπε να επιτευχθεί σ’ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο στο μέλλον. Με πρακτικούς όρους θα μπορούσαμε ν’αναφέρουμε τον “προγραμματισμό” κατασκευής μιας στερεής χειμερινής κατοικίας που θα διέθετε εκείνα τα οικοδομικά χαρακτηριστικά για να παραμείνει ακέραιη για πολλά χρόνια, αντέχοντας το μένος της φύσης, όπως και η αποθήκευση ξεραμένων ψαριών σε εποχές που υπήρχε σοβαρή έλλειψη θηραμάτων .Τρίτο, θ’ αναφερθούμε πάλι σε μια “νοητική επεξεργασία” που σήμερα θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε “διαλεκτική σκέψη”, και που κύριος στόχος της είναι ο “νεωτερισμός”, δηλαδή ανακαλύπτω καλύτερες λύσεις για πρακτικά προβλήματα χρησιμοποιώντας εμπειρίες του παρελθόντος και τον πειραματισμό. “Νεωτερισμοί” αναδεικνύονται σε όλες τις φάσεις της καθημερινής ζωής και επιβίωσης, από εργαλεία και όπλα μέχρι την οργανωμένη κατανομή εργασίας, και από την ποιότητα των κατοικιών μέχρι τις διάφορες στρατηγικές για το κυνήγι των διαφόρων θηραμάτων. Τελικά, στους Cro-Magnon παρατηρούμε την “συμβολική ανθρώπινη συμπεριφορά” που σχετίζεται άμεσα με εικόνες, τελετουργίες, ακόμη και με διατεταγμένους κοινωνικούς ρόλους που ενισχύουν την συνοχή , την ταυτότητα και την βιωσιμότητα μιας κοινωνικής ομάδας μέσα στον “χωρο-χρόνο”. Αυτού του είδους ανθρώπινης συμπεριφοράς(συμβολική) καταγράφεται σε “πολύπλοκες ζωγραφισμένες σπηλιές” που τις χρησιμοποιούσαν για τις τελετές ενηλικίωσης ή μύησης των μελών τους , σε χώρους ταφής προς ένδειξη σεβασμού για τον “θανόντα” ή την “θανούσα” και τελικά έχουμε την προσωπικότητα του “shaman” ή του “καθοδηγητή” της ομάδας, του οποίου η φαντασμαγορική σωματική διακόσμηση αντανακλούσε την εξαιρετική του κοινωνική θέση σαν “μεσολαβητής” μεταξύ του “μεταφυσικού” ή τις “ουράνιες δυνάμεις” και την “θνητή ανθρώπινη ύπαρξη” (σελ.2. http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Cro-Magnon). Οι επιβεβλημένες συνθήκες που επέτρεπαν σε αυτά τα ανθρώπινα “συστατικά” ή σε αυτές τις ανθρώπινες “ικανότητες” να βρίσκονται σε εγρήγορση, έπρεπε το κάθε άτομο στην ομάδα να μπορεί να αισθάνεται σαν μια “πολύτιμη”, “μοναδική” και “δημιουργική” μονάδα του συνόλου. Μια κοινωνική μονάδα της οποίας τα συναισθήματα του “αλτρουισμού” και του “ενσυναισθήματος” προς όλα τα μέλη της ομάδας αλλά και προς μέλη των άλλων ομάδων Cro-Magnon θα δημιουργούσαν το ιδεατό κοινωνικό περιβάλλον που θα ωθούσε όλα αυτά τα “ανθρώπινα συστατικά” να προσεγγίσουν το ανώτερο σημείο του δυναμικού τους. “…Η εποχή των Cro- Magnon ήταν μια περίοδος γεμάτη από δημιουργική εργασία και παλμό. Οι άνθρωποι αυτοί βρισκόντουσαν σε συνεχή κινητικότητα , αναζητώντας τροφή, νέα εργαλεία και πιο αποτελεσματικούς τρόπους διαβίωσης. Ήταν μια πολιτισμένη ομάδα ανθρώπων που χρησιμοποιούσαν στο “έπακρο” τις όποιες γνώσεις τους, με αποτέλεσμα να καταφέρουν εξαιρετικές κοινωνικές επιτεύξεις για εκείνη την εποχή…” (μετ. από τ’αγγλικά) (σελ.2.http://cas.bellarmine.edu/tietjen/Human%20 Nature%20S%201999/a…).

     Μια απόλυτα αναγκαία “υπαρξιακή” συγκυρία που θα επέτρεπε μια ομάδα πρωτόγονων ανθρώπων σαν τους Cro-Magnon να δημιουργήσουν την πρώτη “κοινωνική οργάνωση” και την πρώτη καλά “δομημένη κουλτούρα” ήταν πρώτα η εξασφάλιση “μονίμων” πόρων τροφής, τουλάχιστον για τις βασικές τους θρεπτικές ανάγκες, και επίσης στέρεες κατοικίες για να προφυλάσσονται από τις ακραίες καιρικές συνθήκες που βίωναν για χιλιάδες χρόνια. Οι Cro-Magnon κατάφεραν να υλοποιήσουν αυτές τις κατάλληλες “υπαρξιακές συγκυρίες” με επιτυχία , όπως έχουμε ήδη περιγράψει στο προηγούμενο μέρος(Μέρος Δ’) του άρθρου μας- αυτό σε απόλυτη αντίθεση με τους Neanderthal που τελικά εξαφανίστηκαν από την επιφάνεια της γης. Υπάρχουν πάρα πολλές ενδείξεις πως ο Άνθρωπος “Cro-Magnon” πολύ σπάνια είχε κάνει σκληρούς αγώνες για να μην πεινάσει (σελ.1.http://cas.bellarmine.edu/tietjen/Human%20Nature%20S201999/a…). Παρ’όλα αυτά , τα κρίσιμα ανθρώπινα χαρακτηριστικά που ουσιαστικά προσέφεραν σ’αυτό το “ανθρώπινο είδος” τα εργαλεία για να πραγματοποιήσει την “πρώτη ανθρώπινη κουλτούρα” ήταν η “ευαισθησία” του και η “νοητική ικανότητά” του να μετατρέπει το “μεταφυσικό” σε κοινωνικές συνιστώσες. Οι συγκεκριμένες κοινωνικές συνιστώσες είχαν μια άμεση θετική επιρροή στην κοινωνική συνοχή , παράγοντας έτσι εκείνους τους κοινωνικούς μηχανισμούς που διευκόλυναν το κάθε άτομο ν’αντιμετωπίσει και να αιτιολογήσει τις όποιες καθημερινές ανθρώπινες ανασφάλειες προερχόμενες είτε από βασικές υλικές ελλείψεις , είτε από εσωτερικές φοβίες του αγνώστου(δυνάμεις της φύσης, θνητότητα, το άπειρο του σύμπαντος). Για τους Cro-Magnon, ο ιδεατός τρόπος για να ερμηνεύσεις και μετά να μετατρέψεις το “αφηρημένο της μεταφυσικής” σε κάτι συγκεκριμένο ήταν η τέχνη σε όλο το φάσμα της . Ήταν η ζωγραφική πάνω στους βράχους των σπηλαίων, οι πολυσύνθετες ταφικές κατασκευές, τα μικρά χειροποίητα αγαλματίδια, οι χάντρες πάνω στις ενδυμασίες των νεκρών, τα μουσικά όργανα, ακόμη και οι ομαδικές ιεροτελεστίες επιτηρούμενες και καθοδηγούμενες από τον “shaman”, “γήινο εκπρόσωπο” και “φωνή του κόσμου των πνευμάτων”. “…Αρχαιολόγοι πιστεύουν πως αυτή η δημιουργικότητα ” ήταν κεντρικό ανθρώπινο συστατικό για το πώς αντιλαμβανόντουσαν το περιβάλλον τους και για τον τρόπο με τον οποίο ερμήνευαν τον κόσμο γενικότερα(Tattersall 1998).” Όταν οι άνθρωποι Cro-Magnon αντιμετώπιζαν δυσκολίες και οι βασικές τους ανάγκες για επιβίωση ήταν σε μεγάλη έλλειψη, μπορεί να πίστευαν ότι με το να παράγουν έργα τέχνης, αυτό θα μπορούσε να βελτίωνε τις πιθανότητες επιτυχίας στο κυνήγι και να θεράπευε τα άτομα που είχε προσληφθεί η υγεία τους από στέρηση ή από ασθένεια…”(μετ. από τ’αγγλικά) (σελ.2.http://bellarmine.edu/tietjen/Human%20Nature%20S%201999/a..).

     Υπάρχουν απτές αποδείξεις που υποδεικνύουν ότι η “συνεργασία” και η διάθεση να “μοιράζονται” μεταξύ τους υλικά και άλλα αγαθά( αλτρουισμός, ενσυναίσθημα) χαρακτήριζαν την καθημερινή συμπεριφορά των Cro-Magnon, διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να είχαν κατασκευάσει πολυσύνθετες μόνιμες κατοικίες που σε πολλές περιπτώσεις στέγαζαν ένα μεγάλο αριθμό ατόμων (σελ.1. http://www.cartage.org.lb/en/themes/Sciences/LifeScience/Physical A…). Με την ίδια λογική, δεν θα μπορούσαν να ήταν τόσο αποτελεσματικοί κυνηγοί και συλλέκτες τροφής, εξασφαλίζοντας έτσι καλύτερη υγεία και επεκτείνοντας χρονικά τον κύκλο ζωής τους πέρα της μέσης ηλικίας. Ανθρωπολόγοι έχουν απομονώσει στοιχεία σε χώρους διαμονής των Cro-Magnon που μαρτυρούν την τάση ή την συνήθεια αυτών των ανθρώπων να συνεργάζονται και να μοιράζονται όλα τ’αγαθά μεταξύ τους, σε αντίθεση με αυτό που συνέβαινε στην καθημερινή ζωή των Neanderthal. Και τα δύο αυτά ” ανθρώπινα είδη ” ψάρευαν ψάρια για να συμπληρώσουν το διαιτολόγιό τους, αλλά μόνο στις εστίες των Cro-Magnon έχουν βρεθεί κόκαλα ψαριών, που σημαίνει ότι αυτοί επέστρεφαν στις κατοικίες τους με την “ψαριά” τους για να μοιραστεί σε όλους, ενώ οι Neanderthal θα πρέπει να έτρωγαν τα ψάρια την στιγμή που τα έπιαναν, αγνοώντας τους υπόλοιπους της ομάδας. Ένα άλλο πιο αξιόλογο και κρίσιμο στοιχείο δείχνει ότι όχι μόνο υπήρχε συνεργασία μεταξύ των μελών μιας ομάδας Cro-Magnon και μια τάση να μοιράζονται τ’αγαθά τους , αλλά ότι αυτό συνέβαινε και μεταξύ των διαφόρων ομάδων Cro-Magnon όταν διέμεναν σε σχετικά μικρή απόσταση μεταξύ τους.”… Δραματικές αποδείξεις του γεγονότος ότι υπήρχε η τάση να μοιράζονται( σε μεγαλύτερη κλίμακα ) τ’αγαθά τους, βρέθηκαν σε μια τοποθεσία στην Γαλλία όπου αρχαιολόγοι αναγνώρισαν τα υπολείμματα ενός συγκεκριμένου θηράματος σκορπισμένα σε τρεις διαφορετικές κατασκηνώσεις , κοντά σε εστίες φωτιάς- κατασκηνώσεις που απείχαν μερικές εκατοντάδες πόδια μεταξύ τους και που ενδεχομένως στέγαζαν διαφορετικές οικογένειες…” (μετ. από τ’αγγλικά)(σελ.2. http://www.human-nature.com/darwin/books/tattersall.html). Στην καθημερινή ανθρώπινη συμπεριφορά το να μοιράζεσαι τ’αγαθά και το να συνεργάζεσαι με άλλους, όπως και με τα ανθρώπινα συναισθήματα του “αλτρουισμού” και του “ενσυναισθήματος”, δεν ισχύει μόνο μια “πραγματιστική” ή “πρακτική” διάσταση που επαληθεύεται μακροπρόθεσμα (αυξάνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης και ομαλής εξέλιξης της ομάδας, εναρμονίζοντας όλες τις ανθρώπινες ικανότητες και ταλέντα ), αλλά και μια “συναισθηματική”. Για τους Cro-Magnon, το ποιοτικό του συναισθήματος (στενές σχέσεις, οικειότητα, ερωτική έλξη, αλληλοσυμπλήρωση ταυτοτήτων και προσωπικοτήτων ) που πολλά είδη μοιράζονται με το “ανθρώπινο είδος “, το εκλέπτυναν , το ενίσχυσαν και το θεσμοθέτησαν μέσα από την τέχνη, ξεκινώντας από τις αισθητικές δημιουργίες τους μέχρι τις πολύμορφες ιεροτελεστίες τους .Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ο Άνθρωπος “Cro-Magnon” θεωρείτε ο πεφωτισμένος δημιουργός της “πρώτης ανθρώπινης κουλτούρας”.”…Τα πολιτιστικά τους έργα τέχνης αντανακλούν μια εξελιγμένη αίσθηση του συναισθήματος και μια δυνατή επιθυμία να μοιραστούν αυτές τις έννοιες και τις ιστορίες με άλλους. Αυτό ξεκάθαρα θα διευκόλυνε την δημιουργία κοινωνικών δομών και συναισθηματικών συνδέσεων μέσα σ’αυτή την ανθρώπινη κοινότητα…”(μετ. από τ’αγγλικά)(σελ.1-2.http://serendip.brynmawr.edu/sci_cult/evolit/s05/web 1/rbaglini.html).

     Για τους ανθρωπολόγους και τους αρχαιολόγους οι “χώροι ταφής” των Cro-Magnon αντιπροσωπεύουν πολύ πλούσιες πηγές πληροφοριών για πολλές από τις συνιστώσες της ζωής αυτών των ανθρώπων . Θα είναι η αισθητική τους στην τέχνη και στην κατασκευή, η αίσθησή τους για τον “χωρο-χρόνο”, ειδικά στα πλαίσια της μεταφυσικής, και τελικά θα είναι τα κίνητρα που αυτοί έθεταν και θεμελίωναν για τους εαυτούς τους έτσι ώστε να δημιουργήσουν μια εκλεπτυσμένη και ποικίλη πολιτιστική πραγματικότητα. Γνωρίζουμε ότι με τους Neanderthal , υπήρχαν κάποιες σπάνιες περιπτώσεις που οι ίδιοι “θυσίαζαν” τον χρόνο τους και έκαναν “κάποιες προσπάθειες” για να θάψουν τους νεκρούς τους με τον πιο απλό και απλοϊκό τρόπο, παρουσιάζοντας λίγες ενδείξεις για την σημαντικότητα αυτού του συμβάντος (συλλογική θλίψη για ένα συγκεκριμένο μέλος που αντιπροσωπεύει την βασική κοινωνική μονάδα ) ή για την μεταφυσική υπαρξιακή αξία του κύκλου της ανθρώπινης ζωής σε σχέση με το άπειρο του “χωρο-χρόνου”. Με τους χώρους ταφής των Cro-Magnon αναγνωρίζουμε μια απόλυτη μετάλλαξη στον τρόπο που το “ανθρώπινο είδος” αντιλαμβάνεται την “έννοια” και την “αισθητική” του ανθρώπινου θανάτου. Το γεγονός ότι οι κατασκευές των χώρων ταφής είναι καλά σχεδιασμένες και συμμετρικές , όπως επίσης το γεγονός ότι τα άτομα που έχουν θαφτεί είναι τοποθετημένα σε συγκεκριμένες στάσεις και είναι στολισμένα με διάφορα κοσμήματα και αντικείμενα τέχνης, υποδεικνύει όχι μόνο τον απέραντο συλλογικό σεβασμό για τον νεκρό , αλλά και για την ίδια την “θνητή ανθρώπινη ύπαρξη”, εφόσον αναγνωρίζετε οικουμενικά η συμβολική υπαρξιακή ταυτότητα μιας ” μεταθάνατης ζωής”. Δεύτερο, το ότι υπάρχουν ” είδη ταφής ” θαμμένα με τον νεκρό, υποδηλώνει πως θα πρέπει να λειτουργούσε μια θεσμοθετημένη τυπολατρική διαδικασία που βασιζόταν σε ” κοινή κοινωνική συναίνεση ” και σε ” κοινή κοινωνική συμμετοχή “. Τρίτο, από τέτοιου είδους ” πολυσύνθετης ” κοινωνικής ιεροτελεστίας για την ταφή των νεκρών όπου τα μέλη της ομάδας συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα, δηλώνει ότι αυτά τα άτομα διαθέτουν μια ” συνειδητή νοητική αντίληψη ” του χρονικού διαστήματος, δηλαδή της ” παρόδου του χρόνου “, την οποία και χρησιμοποίησαν μ’ένα αφηρημένο τρόπο για να “τιμούν τους ηλικιωμένους” και να “θρηνούν τους νεκρούς”. Οι άνθρωποι Cro-Magnon χρησιμοποίησαν αυτήν την “ανθρώπινη αντίληψη του χρόνου” και πρακτικά, οργανώνοντας τις εποχιακές τους ομαδικές μετακινήσεις , τους σχεδιασμούς τους για το κυνήγι και για την συλλογή τροφής, και γενικά για τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προτεραιότητες και επιδιώξεις τους. Με αυτήν την ” ανθρώπινη λογική “, οι Cro-Magnon κατάφεραν να εξασφαλίσουν όχι μόνο την επιβίωσή τους, αλλά και μια ποιότητα ζωής όπου θα υπήρχε “ελεύθερος χρόνος” για “ψυχαγωγία” και για “δημιουργία αισθητικής”. Υπάρχουν αποδείξεις από αντικείμενα ανθρώπινης κατασκευής που δείχνουν πως οι Cro-Magnon κάποια στιγμή στην εξέλιξή τους (πριν 25,000 χρόνια), εφεύραν ένα τύπο “σεληνιακού ημερολογίου”(Εικ.1) που τους βοήθησε “πρακτικά” ν’αναγνωρίζουν την κυκλική φύση των εποχών.”…Αυτοί ήταν οι πρώτοι που έδειξαν σημεία μιας νοητικής σκέψης και ενός μελλοντικού σχεδιασμού. Δημιούργησαν ένα τύπο σεληνιακού ημερολογίου για να μπορούν να παρακολουθούν τις εποχιακές κινήσεις των κοπαδιών των ζώων. Επίσης ανακάλυψαν μια μέθοδο για να παστώνουν και ν’αποθηκεύουν το κρέας για την διάρκεια των πολύ σκληρών χειμώνων , σκάβοντας λάκκους στο παγωμένο έδαφος και μετατρέποντάς τους σε φυσικούς καταψύκτες…”(μετ. από τ’αγγλικά)(σελ.2. http://cas.bellarmine.edu/tietjen/Human%20Nature%20S%201999/a…).

Εικ.1

     Οι άνθρωποι Cro-Magnon υπήρξαν ουσιαστικά οι πρώτοι κατασκευαστές κοσμημάτων και τα περισσότερα από αυτά τα κοσμήματα έχουν βρεθεί στους τάφους τους , εφόσον στόλιζαν τους νεκρούς τους με αυτά τα περίτεχνα στολίδια. Τα κοσμήματα ήταν φτιαγμένα από φίλντισι, από πέτρα, από δόντια ζώων και από ελεφαντόδοντο(μαμούθ). Τα βραχιόλια και περιδέραια που βρέθηκαν πάνω στους σκελετούς των Cro-Magnon, ήταν περασμένα με κορδόνι ή με τέντωνες ζώων(σελ.1.http://jewelry fashionz.com/) (Εικ.2 και 3).

Εικ 2.	Εικ 3.

     Τα εκλεπτυσμένα στολίδια που ανακαλύφτηκαν στους τάφους των Cro-Magnon, όχι μόνο αντανακλούν τον βαθμό δεξιοτεχνίας αυτού του “ανθρώπινου είδους” και την εκλεπτυσμένη καθημερινή αισθητική τους , αλλά επίσης και δύο πολύ κρίσιμα “υπαρξιακά χαρακτηριστικά”. Το πρώτο ήταν ότι τα μέλη της ομάδας έβαζαν μεγάλη καλλιτεχνική προσπάθεια και συναίσθημα για να κάνουν τους νεκρούς τους να φαίνονται “καλλωπισμένοι” για το ταξίδι τους προς μια “μεταθάνατη πραγματικότητα”, και ακόμα πιο σημαντικό είναι η άμεση ένδειξη ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν διασφαλίσει τις απαιτούμενες συνθήκες διαβίωσης (πλεονάσματα τροφής) έτσι ώστε να μπορούν να ξοδεύουν μεγάλα χρονικά διαστήματα, δημιουργώντας αυτά τα τόσο λεπτομερή κομψοτεχνήματα. Μια τέλεια ανακάλυψη των αρχαιολόγων για να κατανοήσουμε καλύτερα τις δύο τελευταίες επισημάνσεις σχετικά με τον τρόπο ζωής των Cro-Magnon , είναι ένας “χώρος ταφής” που βρέθηκε στην περιοχή Sungir της Ρωσίας που χρονολογείτε στα 25,000 χρόνια. “…Δύο νέα άτομα και ένας εξηντάχρονος άντρας(κανένα άλλο είδος ανθρώπου δεν είχε φτάσει σ’αυτήν την ηλικία) ήταν θαμμένοι μ’ένα εκπληκτικό και πλουσιοπάροχο διακοσμητικό υλικό.(Εικ.4 και 5). Ο κάθε νεκρός ήταν ντυμένος με μια ενδυμασία πάνω στην οποία ήταν ραμμένες σειρές από 3,000 χάντρες από ελεφαντόδοντο, ενώ διάφορα πειράματα απέδειξαν πως ο χρόνος κατασκευής της κάθε χάντρας θα πρέπει να ήταν μια ώρα. Οι νεκροί φορούσαν επίσης ανάγλυφα κρεμασίδια, βραχιόλια και περιδέραια από κοχύλια. Τα νέα άτομα είχαν ταφή με τα κεφάλια τους ν’αγγίζονται , ενώ δίπλα τους σε κάθε πλευρά, είχαν τοποθετηθεί δύο χαυλιόδοντες των μαμούθ που ήταν πάνω από 2 μέτρα σε μήκος…” (μετ. από τ’αγγλικά ) (σελ.4. http://www.human-nature.com/Darwin/books/tattersall.html).

Εικ 4.	Εικ 5.

     Στο επόμενο μέρος του άρθρου μας , θα συνεχίσουμε να περιγράφουμε τα “αισθητικά” και τα “συναισθηματικά” ανθρώπινα στοιχεία στην καθημερινή ζωή των Cro-Magnon, προσπαθώντας ν’αποσαφηνίσουμε την “συμβολική” και την “μεταφυσική” σημασία τους μέσα σ’αυτήν την “πρώτη ανθρώπινη κουλτούρα”. Επίσης θα εστιάσουμε την προσοχή μας στον “πρωταγωνιστή” αυτού του “θαυμάσιου ανθρώπινου εγχειρήματος ” που ήταν ο “shaman”, ο “εμπνευστής” και ο “πεφωτισμένος καθοδηγητής” αυτού του πραγματικά “έξυπνου ανθρώπινου είδους”!!!!